داریوش آشوری روشنفکر دگر اندیش ایران، اثر مشترک محسن متقی و رضا رکوئی که اخیرا (سال 2019) در پاریس منتشر شده است، تک‌نگاری ارزشمند و مغتنمی است درباره یکی از اثرگذارترین و جدی‌ترین روشنفکران معاصر ایران. سال گذشته هشتادسالگی داریوش آشوری بود و به این مناسبت خوشبختانه مطالب گوناگونی درباره او منتشر شد، از جمله ویژه‌نامه “نگاه نو” با مقالاتی متعدد درباره آشوری و نیز نوشته‌ی نویسنده این سطور که در “اندیشه پویا” به چاپ رسید (بنگرید به اینجا). اما انصافا میان همه کارهایی که به این مناسبت صورت گرفته کار محسن متقی و رضا رکوئی از همه بزرگتر و چشمگیرتر است. آن‌ها کتابی حدودا دویست و پنجاه صفحه‌ای منتشر کرده‌اند در دو بخش: بخش نخست (نزدیک به نود صفحه) اختصاص یافته است به زندگی‌نامه فکری داریوش آشوری و بخش دوم ترجمه فرانسه بخشی از مهمترین نوشته‌های آشوری است. در بخش نخست نویسندگان با مرور زندگی‌نامه آشوری، در ابتدا تصویری به دست داده‌اند از فضای اجتماعی و فرهنگی شکل‌گیری ذهن این اندیشمند ایرانی و سیر او را از فعالیت سیاسی تا فعالیت فکری ترسیم کرده‌اند. سپس به فعالیت‌های فکری و فرهنگی آشوری در مقام روشنفکری نقاد پرداخته‌اند و دغدغه‌های گوناگون او را مطرح کرده‌اند، از توجه آشوری به مفهوم کینه‌توزی (ressentiment) و استفاده او از این مفهوم برای تبیین موضع‌گیری‌های روشنفکران جهان سومی نسبت به مدرنیته گرفته تا فعالیت او در مقام مترجم آثار غربیان و مفسر آثار سنت شاعرانه ایران و تأملات شایان توجه او درباره زبان و نسبت آن با علم و اندیشه و تجدد. اگر اشتباه نکنم نوشته مفصل محسن متقی و رضا رکوئی جامع‌ترین مطلبی است که تا به حال درباره این اندیشمند معاصر ایران فراهم آمده است. چنانکه اشاره کردم این نوشته را – برای مخاطبان فرانسه‌زبان – ترجمه گزیده‌ای از آثار خود داریوش آشوری تکمیل می‌کند. ترجمه نوشته‌هایی درباره نسبت ما – پیرامونیان – با مدرنیت، وضع روشنفکری ما، ملاحظاتی درباره غرب‌زدگی، و مطالبی درباره شعر و هنر و زبان. انتشار این تک‌نگاری را به زبان فرانسه – که پیشگفتاری کوتاه اما کارآمد از فرهاد خسروخاور نیز در ابتدای آن آمده – به‌راستی باید به فال نیک گرفت و به محسن متقی و رضا رکوئی بابت آن دست‌مریزاد گفت. صمیمانه آرزو می‌کنم تلاش برای معرفی اندیشمندان و روشنفکران ایران معاصر در بیرون از مرزهای ایران و از جمله در مجموعه در خور توجهی که زیر نظر عطا آیتی در انتشارات “آرماتان” پاریس درباره ایران منتشر می‌شود و کتاب فعلی هم در آن به چاپ رسیده است، ادامه یابد. برای زیستن در جهان فعلی راهی نیست جز ارتباط دوسویه و متقابل با آن، و تلاش ارزشمند محسن متقی و رضا رکوئی از این جهت شایسته قدردانی و سپاسگزاری است. از محسن متقی پیشتر آثار مختلفی منتشر شده است از جمله کتابی با عنوان “اندیشه شیعی معاصر در آزمون انقلاب ایران”
Mohsen Mottaghi, La pensée chiite contemporaine à l’épreuve de la Révolution iranienne, L’Harmattan, 2012
و از رضا رکوئی نیز کتابهای فکری و فلسفی گوناگونی منتشر شده که از جمله آنهاست: “ایران به روایتی دیگر”
Reza Rokoee, L’Iran autrement. Des conflits philosophiques à l’iconophobie, L’Harmattan, 2017
این دو نفر پیشتر مقاله مشترک دیگری نیز منتشر کرده‌اند با نام “همگون‌گردی مدرن در ایران” (بنگرید به اینجا).
————————–
مشخصات کتاب داریوش آشوری: روشنفکر دگراندیش ایران
اثر محسن متقی و رضا رکوئی
Mohsen Mottaghi et Reza Rokoee
Préface de Farhad Khosrokhavar
Daryush Ashuri : Un Intellectuel Hétérodoxe Iranien
Paris,L’Harmattan, 2019