“فلسفه در دوران تجدید حیات فرهنگی غرب” با عنوان فرعی “از دانته تا کامپانلا” آخرین اثر منتشر شده آقای دکتر کریم مجتهدی است که همه اهل فلسفه در ایران با نام و آثارشان آشنا هستند. این کتاب که اخیرا انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آن را منتشر کرده است شامل فصلهایی است در شناخت کلی دوره تجدید حیات فرهنگی غرب (یا به اصطلاح رایج فرانسوی “رنسانس”) و زمینه های تکوین آن، و دربردارنده مباحثی درباره آثار و اندیشه‌های چهره‌های مهم و نامداری مثل دانته، پترارک، بوکاچیو، نیکولائوس کوزانوس، لئوناردو داوینچی، رافائل، ماکیاول، اراسموس، مونتنی، جوردانو برونو، بویمه، کامپانلا، چهره‌های کمتر نامدار اما جالب توجهی مثل گئورگوس گمیستوس مشهور به پلتون، مارسیلیو فیچینو، ساونارول، پیکو دولا میراندولا، پاراسلسوس، والانتین ویگل، و چهره‌های ناشناخته‌تری مانند پمپونازی، سادوله، ژاک لوفور اتاپل، شارل بویه، ژان لودیوس، اتین دوله، میشل سروتو، پیر راموس، ژروم کاردان، برناردو تلسیو، فرانسیسکو پاتریزی، هانری آگریپا، و سباستین فرانک.
دوره مورد بحث نه فقط یکی از مهمترین و موثرترین دوره‌ها در تاریخ اندیشه بشر است، بلکه خواندن درباره آن برای علاقمندان به اندیشه و علم و هنر می‌تواند تجربه‌ای هیجان‌انگیز و لذت‌بخش هم باشد، دوره‌ای که در آن بخشی از میراث ماندگار بشر به ویژه در حوزه هنر و تاریخ علم پدید آمده و بخشی از تقدیر همه اقوام و ملل پس از آن رقم خورده است.
در زبان فارسی چند کتاب دیگر هم درباره دوره تجدید حیات فرهنگی غرب هست. از جمله کتاب کلاسیک “فرهنگ رنسانس در ایتالیا” اثر یاکوب بورکهارت به ترجمه مرحوم استاد محمد حسن لطفی که هیچ پژوهشگر دوره تجدید حیات فرهنگی از رجوع به آن بی نیاز نیست. کتاب “فرد و کیهان در فلسفه رنسانس” تالیف فیلسوف فاضل آلمانی ارنست کاسیرر با ترجمه درخور یدالله موقن که در واقع می‌تواند حکم مکمل کتاب بورکهارت را داشته باشد؛ چراکه در کتاب بورکهارت به جنبه‌های فکری و فلسفی رنسانس پرداخته نشده و کتاب کاسیرر دقیقا درباره این جنبه‌هاست. مجلد “رنسانس” از مجموعه خوشخوان “تاریخ تمدن غرب” ویل و آریل دورانت، با ترجمه صفدر تقی‌زاده و ابوطالب صارمی که برای آشنایی کلی با تاریخ و فرهنگ رنسانس راهگشاست. “انسان و طبیعت در رنسانس” تالیف آلن جی. دیباس به ترجمه علی حقی که درباره علم و تاریخ آن، در دوره مورد بحث است. و بالاخره کتاب چشم نواز و ارزشمند “تاریخ هنر رنسانس در ایتالیا” اثر فردریک هارت با ترجمه ( و ویرایش) هرمز ریاحی، نسرین طباطبایی، فریبرز مجیدی و ناتالیا ایوانووا، درباره نقاشی و مجسمه سازی و معماری.
وجه افتراق کتاب “فلسفه در دوره تجدید حیات فرهنگی غرب” با آن کتابها در این است که در آن اولا طرح جنبه‌های فکری و فلسفی مطمح نظر بوده (از این جهت البته در امتداد کتاب کاسیرر است) و ثانیا از آنجا که فلسفه منفک از سایر جنبه‌های فرهنگ نیست در کنار فلسفه در آن به سایر تجلیات اندیشه بشر مثل ادبیات و هنر و از جمله نقاشی هم توجه شده است. همچنین خواننده‌ای که کتاب را به دقت بخواند توجهش علاوه بر جنبه‌های فلسفی متعارف به تاثیر خاص اندیشه‌های باطنی/شرقی/غنوصی بر اندیشمندان این دوره جلب خواهد شد. به علاوه از خواندن مقالاتی مثلا در باب اختلاف نظر اراسموس و لوتر در مساله اختیار بهره خواهد برد (قابل توجه دوستداران اصلاح دینی)، همچنانکه خواندن مقالاتی دیگر درباره اراسموس یا پیکو یا نقاشیهای داوینچی و رافائل برایش لذت خواهد داشت. در حقیقت مهمترین وجه افتراق این کتاب با کتابهای پیشگفته که به جای خود بسیار خواندنی‌اند در این است که این کتاب تالیف استادی با تجربه در ایران است که خواه ناخواه تعامل او با جامعه و شناخت او از نیا‌زهای روز دانشجویان و علاقمندان بر گزینشها و گزارش‌هایش تاثیر گذاشته و آن را به تالیفی دایره المعارف گونه برای مخاطبان فارسی زبان تبدیل کرده است.
برای استاد بزرگوارم آقای دکتر کریم مجتهدی که سالخوردگی شرمنده همت ایشان است آرزوی سلامتی دارم و امید هر چه زودتر به سامان رسیدن تحقیقات و تالیفات دیگری که در دست دارند.