نام استاد گران‌مایه و ارجمند، احسان یارشاطر، برای کسانی که اندکی از پژوهش‌های مرتبط با فرهنگ و ادب و تمدن ایران‌زمین آگاهی داشته باشند، چنان آشناست که نیازی به کمترین توضیح و تفصیلی نیست. استاد یارشاطر که اینک نود و شش سال از عمر بابرکت‌شان می‌گذرد در طول دهه‌ها کارهایی بس بزرگ برای شناخت بیشتر و دقیق‌تر و فراگیرتر تاریخ و فرهنگ ایران کرده‌اند؛ بنیادگذاری و سرپرستی دانشنامه معتبر و مشهور “ایرانیکا” (Encyclopædia Iranica ) تنها یکی از آن کارهاست.
طبعا این استاد اهل قلم در درازای سالیان مقالات خواندنی فراوان هم نوشته‌اند که در نشریات گوناگون پراکنده باقی مانده است. خوشبختانه اکنون به همت در خور تقدیر دکتر محمد توکلی طرقی گزیده‌ای از این مقالات در مجلدی واحد، تحت عنوان “حکمت تمدنی” گرد آمده است.
درباره خواندنی و آموزنده بودن مقالات این مجموعه هر چه بگویم کم گفته‌ام. نثر نوشته‌ها استوار و سر حال، پشتوانه پژوهشی و علمی آنها مستحکم و روشمند، و دید و نگرش حاکم بر آنها پخته و بصیرت‌مندانه، و خلاصه فضای کتاب سرشار از متانت و هوشمندی و دانش است.
البته واضح است که این همه به معنی توافق با همه آنچه در کتاب آمده نمی‌تواند باشد. هر خواننده‌ای ممکن است با برخی آراء همدل نباشد، ولی گمان نمی‌کنم کتا‌بخوانی این کتاب را بخواند و تحت تأثیر متانت و استواری و پختگی اکثر مقالات آن قرار نگیرد.
حکمت تمدنی در چهار بخش تدوین شده است: بخش اول، “شرح حال و یاد آموزگاران”، دربردارنده سه مقاله است؛ زندگی‌نامه یارشاطر به قلم خود او، مقاله‌ای به یاد استاد پورداود و مقاله‌ای دیگر درباره والتر برونو هنینگ. هر سه نوشته لبریز است از ادب و فضل. بخش دوم درباره ادبیات و هنر است و دربردارنده چهار مقاله که به ویژه دوتای آنها که درباره نقاشی مدرن است راهگشاست. بخش سوم درباره زبان و تمدن است یعنی حوزه تخصص استاد یارشاطر در مقام زبانشناس. بخش چهارم با عنوان “تمدن و راز بقا” هم شامل برخی مقالات پژوهشی استاد است و برخی نظریه‌ها و ملاحظات ایشان که به نوعی جمع‌بندی دانش و اندیشه‌ورزی ایشان است در عرصه شناخت فرهنگ‌ها و تمدن‌ها. علاوه بر اینها کتاب پیشگفتار مفیدی هم دارد به قلم محمد توکلی طرقی درباره نه فقط کتاب که درباره یارشاطر.
حکمت تمدنی
گزیده آثار استاد احسان یارشاطر
به کوشش و با پیشگفتار محمد توکلی طرقی
انتشارات پردیس دانش
1395