بیماری هست. این واقعیت ناخوشایند زندگی آدمی است. اما بیماری گاه و شاید در بیشتر مواقع چیزی بیش از بیماری است، بیش از آنچه هست. بیماری صرفا واقعیت عینی و بیرونی نیست – درد و رنج و ضعف و کم‌توانی – بلکه چیزی افزون بر اینهاست. بیماری تفسیر می‌شود. به عبارت دیگر آدمیان بیماری‌ها را معنا می‌کنند و آنها را در هاله‌ای از تداعی‌ها و تخیلات و معانی و رمزها می‌پیچند و می‌تنند. بدین ترتیب است که حول بیماری‌ها مجموعه‌ای از استعاره‌ها و سلسله‌ای از تفسیرها و تأویل‌ها شکل می‌گیرد. می‌شود این تفاسیر را به مثابه حقایقی ازلی – ابدی شنید و پذیرفت و تکرار کرد. می‌شود هم در آنها شک کرد، درباره‌شان اندیشید و پرسش کرد؛ می‌شود خود آن تفسیرها و تأویل‌ها را تفسیر و تأویل مجدد کرد و می‌شود شبکه تداعی‌ها و استعاره‌ها را موضوع بازبینی نقادانه قرار داد.
این همان کاری است که نویسنده نامدار امریکایی و مقاله‌نویس اندیشمند و جسور – سوزان سانتاگ ( Susan Sontag )– انجام داده است. خانم سانتاگ در سال 1978 کتابی نوشته است به نام “بیماری به مثابه استعاره” ( lllness as Metaphor ). در این کتاب او به طور خاص استعاره‌های پیرامون دو بیماری – سل و سرطان – را بررسی و با یکدیگر مقایسه کرده است. چرا؟ قاعدتا بیش از همه به این دلیل که در این زمان او خود به سرطان مبتلا بوده است. او تصورات حول و حوش این دو بیماری و تصویرهای آنها را در تاریخ و ادبیات گزارش و تحلیل و نقد کرده است، از تصورات رمانتیک پیرامون سل تا تصویر سرطان به مثابه سرکوب احساسات. گزارش او خواندنی، تحلیلش فکربرانگیز و نقدش هوشمندانه و ظریف است و گاه با مثال‌نقض‌هایی که ناگهان از آستینش درمی‌آورد رندانه. او با این اثر به خوانندگانش یادآوری می‌کند که بیماری فقط بیماری است و نه هیچ چیز دیگر و باید آن را از اسطوره‌های پیرامونش تفکیک کرد.
چند سال بعد و در تکمیل کتاب پیشین، او “ایدز و استعاره‌هایش” ( AIDS and its Metaphors ) را نوشته است. باز کتابی خواندنی که این بار به استعاره‌های بیماریی جدید می‌پردازد که جای بیماری‌ها و استعاره‌های قبلی را می‌گرفته است.
خوشبختانه این هر دو کتاب به فارسی ترجمه شده و در یک مجلد منتشر شده است. از کتاب سانتاگ هم می‌شود نوشتن آموخت هم اندیشیدن، هم مساله‌یافتن هم پژوهش کردن. اما شاید بیش از همه اینها بشود فهمید کسی که می‌اندیشد چگونه حتی در برابر بیماری خود منفعل نمی‌ماند و آن را تبدیل به مسأله می‌کند و نیز بشود فهمید کسی که می‌نویسد چگونه درباره مسأله‌ای که خود با آن درگیر شده قلم می‌زند و تلاش می‌کند چیزی را برای خودش و دیگران روشن کند.
بیماری به مثابه استعاره، ایدز و استعاره‌هایش
نوشته سوزان سانتاگ
ترجمه احسان کیانی‌خواه
انتشارات حرفه: هنرمند
چاپ اول: 1393